પ્રેમ ..એક મનોવિજ્ઞાન આધાર

પ્રેમ

પ્રેમ - મનોવૈજ્ઞાનિક આધાર

મનોવિજ્ઞાન પ્રેમને ઇંદ્રિયગત અને સામાજિક ઘટના તરીકે વર્ણવે છે.માનસશાસ્ત્રીt (Psychologist) રોબર્ટ સ્ટર્નબર્ગે (Robert Sternberg) પ્રેમનો ત્રિકોણીયો સિદ્ધાંત (triangular theory of love) ઘડી કાઢ્યો અને એવી દલીલ કરી હતી કે પ્રેમના ત્રણ અલગ ઘટકો છે, ઘનિષ્ટતા, પ્રતિબદ્ધતા અને આવેગ.ઘનિષ્ટતા એક એવું સ્વરુપ છે, જેમાં બે જણા તેમના રહસ્યો અને વ્યક્તિગત જીવનની વિવિધ વિગતોનું આદાન પ્રદાન કરે છે અને સામાન્યપણે મિત્રતા અને રોમેન્ટિક પ્રેમ સંબંધોમાં જોવા મળે છે. બીજી તરફ પ્રતિબદ્ધતા સંબંધો કાયમી રાખવાની અપેક્ષા છે. પ્રેમનું છેલ્લુ અને સૌથી સામાન્ય સ્વરુપ છે જાતિય આકર્ષણ અને આવેગઆવેગાત્મક પ્રેમ મોહ તેમ જ રોમેન્ટિક પ્રેમમાં દર્શાવાય છે.પ્રેમના તમામ સ્વરુપોને આ ત્રણ ઘટકોના અલગ અલગ સંયોજનો તરીકે જોવામાં આવે છે. અમેરિકી માનસશાસ્ત્રી ઝિક રુબિન (Zick Rubin) પ્રેમને સાઇકોમેટ્રિક્સ (psychometrics) દ્વારા વ્યાખ્યાયિત કરે છે. તેમનું કાર્ય જણાવે છે કે ત્રણ ઘટકો પ્રેમની રચના કરે છે, આસક્તિ, કાળજી અને ઘનિષ્ટતા.

ફ્રેટર્નલ લવ (પ્રીહિસ્ટોરિક કલ્ચર ફ્રોમ 250–900 A.D., ઓફ વાસ્ટેક (Huastec) ઓરિજિન). હેલેપે (Xalapa), વેરક્રુઝ (Veracruz), મેક્સિકો (Mexico)માં . મ્યુઝિયમ ઓફ એન્થ્રોપોલોજી (Museum of Anthropology).

ધન ભાર અને ઋણ ભાર એકબીજાને આકર્ષે છે, તેવી કુલમ્બના નિયમ (Coulomb's law) જેવા વિદ્યુત સિદ્ધાંતોના પગલે માનવ જીવનમાં પણ "વિરોધીઓ વચ્ચે આકર્ષણ" જેવા સામ્યો વિકસ્યા હતા.ગઈ સદીમાં, માનવ સંવનનની પ્રકૃતિ અંગે થયેલા સંશોધનોમાં સામાન્યપણે જણાયું છે કે જ્યારે ચરિત્ર અને વ્યક્તિત્વનો મુદ્દો આવે છે, ત્યારે આ સાચુ નથી, કેમ કે લોકો તેમના જેવા લોકોને પસંદ કરવાનું વલણ ધરાવે છે. જોકે, પ્રતિકારશક્તિ વ્યવસ્થાઓ જેવા, કેટલાક અસામાન્ય અને ચોક્કસ ક્ષેત્રોમાં એવું જણાય છે કે માણસો તેમના જેવા ના હોય, તેવા (દા.ત. ઓર્થોગોનલ પ્રતિકારશક્તિ વ્યવસ્થા ધરાવતા) લોકોને પસંદ કરે છે, કારણ કે તેના કારણે એવું બાળક પેદા થશે, જે બંને દુનિયાના શ્રેષ્ઠ તત્વો ધરાવતું હોય. તાજેતરના વર્ષોમાં, માનવ અનુબંધ (human bonding)ના વિવિધ સિદ્ધાંતો વિકસ્યા છે, જેને આસક્તિ, બંધનો, અનુબંધો અને સ્નેહની પરિભાષામાં વર્ણવવામાં આવ્યા છે.

કેટલાક પાશ્ચાત્ય નિષ્ણાતો પરોપકાર અને આત્મરતિ, આ બે મુખ્ય ઘટકો અલગ પાડે છે.સ્કોટ પેક (Scott Peck)ના સંશોધનોમાં આ દ્રષ્ટિબિન્દુ ડોકાય છે. વિનિયોજિત મનોવિજ્ઞાનના ક્ષેત્રમાં તેમના કાર્યએ પ્રેમ અને અનિષ્ટની વ્યાખ્યાઓને ઊંડાણપુર્વક તપાસી હતી.પેક જણાવે છે કે પ્રેમ "બીજાની આધ્યામિત્ક વૃદ્ધિ માટેની નિસબત" અને સરળ આત્મરતિવૃત્તિનું સંયોજન છે. આ સંયોજનમાં પ્રેમ એક પ્રવૃત્તિ છે, માત્ર લાગણી નહીં.